पैनगंगा अभयारण्य महाराष्ट्राच्या यवतमाळ जिल्ह्यातील एक प्रसिद्ध अभयारण्य आहे. हे अभयारण्य त्याच्या वैविध्यपूर्ण वनस्पती आणि प्राणी जगासाठी ओळखले जाते, परंतु विशेषतः पैनगंगा नदीत आढळणाऱ्या मगरांसाठी प्रसिद्ध आहे. या अभयारण्यात विविध प्रकारचे प्राणी, पक्षी आणि वनस्पती आढळतात, ज्यामुळे ते निसर्गप्रेमी आणि वन्यजीव अभ्यासकांसाठी एक आकर्षक ठिकाण बनले आहे.
अभयारण्याचे स्थान आणि महत्त्व
पैनगंगा अभयारण्य यवतमाळ जिल्ह्यातील उमरखेड तालुक्यात स्थित आहे. या अभयारण्याचे नाव पैनगंगा नदीवरून ठेवण्यात आले आहे, जी या परिसरात वाहते आणि ह्या अभयारण्याचे मुख्य जलस्रोत आहे. या अभयारण्यात मगर, बिबट्या, रानडुक्कर, सांबर, चित्तळ यांसारख्या प्राण्यांचा वावर आहे.
प्राणी आणि वनस्पती जग
पैनगंगा अभयारण्य हे जैवविविधतेने समृद्ध आहे. येथे असलेल्या वनस्पतींमध्ये अनेक प्रकारच्या झाडे, झुडपे आणि औषधी वनस्पतींचा समावेश आहे. प्राणी जगात विशेष आकर्षण म्हणजे मगर. पैनगंगा नदीतील मगरींचा मोठा वावर या अभयारण्याची खास ओळख आहे. याशिवाय, बिबट्या, चितळ, सांबर, रानडुक्कर, आणि विविध पक्षी प्रजाती येथे आढळतात.
अभयारण्यात भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ
पैनगंगा अभयारण्य भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी असा असतो. ह्या काळात हवामान आल्हाददायक असते आणि विविध प्राण्यांचे दर्शन घेण्यासाठी ही योग्य वेळ असते.
पैनगंगा अभयारण्यात पर्यटन
अभयारण्य पर्यटकांना निसर्गाच्या सानिध्यात वन्यजीवांचे निरीक्षण करण्याची संधी देते. येथे आयोजित केले जाणारे सफारी, पक्षी निरीक्षण आणि मगर निरीक्षण यामुळे पर्यटकांना वन्यजीवनाच्या निसर्गरम्य दृश्यांचा आनंद घेता येतो. पर्यटकांना या ठिकाणी शांतता आणि निसर्गाच्या सौंदर्याचा आनंद घेण्यासाठीही उत्तम संधी मिळते.
निष्कर्ष
पैनगंगा अभयारण्य हे महाराष्ट्रातील एक अत्यंत महत्वाचे वन्यजीव अभयारण्य आहे. येथे भेट देऊन आपण वन्यजीवांचे निरीक्षण करू शकता आणि निसर्गाच्या विविधतेचा अनुभव घेऊ शकता. या ठिकाणाचा दौरा निश्चितच एक अविस्मरणीय अनुभव ठरेल.
संदर्भ: महाराष्ट्र वन विभाग
